Co to jest kleszczowe zapalenie mózgu?

Kleszczowe zapalenie mózgu (odkleszczowe zapalenie mózgu, KZM) to zespół neurologicznych komplikacji występujących po zakażeniu flawiwirusami przenoszonymi przez kleszcze.

Źródłem infekcji jest pokąsanie przez zakażonego kleszcza (osobnika dorosłego, nimfę, niemal niewidoczną larwę) lub kontakt z jego zakażonymi płynami ustrojowymi. Zakażenie szerzy się również drogą pokarmową na skutek spożycia niepasteryzowanego mleka zakażonego zwierzęcia (głównie pochodzącego od kóz) oraz poprzez transfuzję krwi lub przeszczep narządów od dawcy który był w fazie wiremii (obecności wirusa we krwi).

Okres inkubacji choroby wynosi od 4 do 28 dni (średnio 10 dni). U dzieci jest dłuższy w porównaniu do dorosłych.

Pierwotne zakażenie w większości przypadków (90%) przebiega bezobjawowo lub ma charakter grypopodobny. Druga faza zakażenia (zajęcie ośrodkowego układu nerwowego) ma miejsce w 7-14 dni po wystąpieniu objawów grypopodobnych.

Opisano trzy typy kleszczowego zapalenia mózgu (analogicznie do 3 podtypów wirusa):

• środkowoeuropejski (występujący w Polsce),
• syberyjski,
• dalekowschodni.

Podtypy wirusa różnią się rodzajem kleszcza, w którego organizmie bytują (Ixodes ricinus obecny w Polsce) oraz ciężkością wywoływanej choroby (najłagodniejsza postać po zakażeniu odmianą środkowoeuropejską).

Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba groźna w każdym wieku. Objawowe zakażenia stwierdza się najczęściej u osób powyżej 20 roku życia. Ciężkość przebiegu choroby wzrasta z wiekiem. Młodzież i dorośli chorują ciężej niż małe dzieci. Im człowiek jest starszy tym częściej występują powikłania i przypadki śmiertelne. Wśród chorych przeważają mężczyźni.

Jakie są objawy kleszczowego zapalenia mózgu?

Kleszczowe zapalenie mózgu ma typowo, dwufazowy przebieg oraz nieprzewidywalne następstwa.
Wstępne objawy choroby pojawiają się w ciągu dwóch tygodni i przypominają przeziębienie, m.in.:

• ogólna niedyspozycja,
• gorączka ok. 38oC,
• bóle głowy, stawów, mięśni,
• objawy nieżytu górnych dróg oddechowych,
• niekiedy nudności, wymioty.

Pierwsza faza zakażenia trwa zwykle 1-9 dni. Jeżeli nie dochodzi do zajęcia układu nerwowego, chory powraca do zdrowia. W przypadku, gdy wirusy przedostaną się do układu nerwowego, rozwija się druga faza choroby. Obie fazy przedziela okres remisji, który trwa 1-9 dni.

Druga faza choroby, trwająca kilka tygodni, a nawet miesięcy, charakteryzuje się:

• nagłym skokiem gorączki (ok. 40oC),
• zmianą nastroju (depresja),
• nękającymi bólami i zawrotami głowy,
• wymiotami,
• światłowstrętem,
• oczopląsem,
• niekiedy widzeniem podwójnym, niedosłuchem, spadkiem ciśnienia krwi, drżeniem zamiarowym, niedowładami wiotkimi, zaburzeniem świadomości, niekiedy jej utratą, sztywnością karku.

Zajęcie ośrodkowego układu nerwowego przez wirusa może wywoływać zapalenie rdzenia kręgowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych.